هوش مصنوعی و ایده‌های کسب‌و‌کار
۳۵۹۸ نفر
۲ساعت
۳۰۰,۰۰۰ تومان
خرید دوره
ظهور فناوری AI در چهارچوب انقلاب صنعتی چهارم، به یک روند قابل توجه برای جوامع در سراسر جهان تبدیل شده است. هر روزه شاهد هستیم که استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی در توسعه برنامه‌ها و الگوریتم‌های یادگیری ماشین در کارخانه‌ها، بهداشت، بانکداری، امنیت و همچنین تجارت الکترونیک، رسانه‌های جمعی و پلتفرم‌های اپلیکیشن موبایل و غیره، چقدر توانسته پیشرفت چشم‌گیری را در این حوزه‌ها رقم بزند و مشکلات بسیاری را از پیش پای افراد بردارد.
در این بحبوبهٔ پیشی‌گرفتن جوامع از هم که در تلاشند خود را در فناوری‌های AI به صدر برسانند، کشورمان ایران چه اقداماتی را در این زمینه به انجام رسانده و چقدر بستر پیشرفت برای این حوزه در ایران فراهم است؟
در این مقاله از آکادمی همراه می‌خواهیم وضعیت هوش مصنوعی در ایران را از تمام جوانب به‌صورت کامل بررسی کنیم.
جرقه اولیه هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) در سال‌های اول پس از پایان جنگ جهانی دوم (۱۹۵۰میلادی) در ذهن دانشمند کامپیوتر و ریاضی‌دان انگلیسی، آلن تورینگ، ایجاد شد. این علم شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است و به هوشمندسازی سیستم‌ها و برنامه‌هایی اشاره دارد که قادر به درک حجم زیادی از داده‌ها هستند و می‌توانند واکنش‌ها و رفتارهای انسانی مانند یادگیری، استدلال، حل مسائل پیچیده، تفکر، تصمیم‌گیری بر اساس داده‌های قبلی و غیره را انجام دهند.
اگر می‌خواهید به‌طور مفصل دربارهٔ آن بدانید پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را بخوانید:
این حوزه در ایران، کشوری با مجموعهٔ منحصر‌به‌فرد از فرصت‌ها و چالش‌ها، پیشروی قابل توجهی را پشت سر گذاشته است. اکوسیستم هوش مصنوعی در ایران با وجود موانع بی‌شماری که مانع پیشرفت آن شده است،
توانسته خود را در سطح جهانی مطرح کند و همچنان به رشد خود ادامه دهد. در این بخش بیشتر به جایگاه این فناوری در ایران و همین‌طور در سطح جهانی می‌پردازیم.
در زمینه رباتیک و هوش مصنوعی، توسعهٔ Surena تا نسل چهارم بدون شک بزرگترین خبر هوش مصنوعی در ایران است.
دانشگاه تهران با حمایت مالیِ انجمن تحقیق و توسعه صنایع و معادن ایران، کار بر روی ربات‌های انسان نما را از سال ۱۳۸۷ آغاز کرد.
ربات سورنای نسل اول قادر بود طبق یک متن از پیش تعریف شده صحبت کند و دارای کنترل از راه دور و توانایی‌های ردیابی مسیر از پیش تعریف شده بود.
نسل‌های بعدی این ربات به Surena نسل چهارم منتهی میشوند که در سال ۱۳۹۷ از آن رونمایی شد.
در تصاویر ویدئویی زیر می‌بینید که چگونه ربات نسل چهارم سورنا می‌تواند بطری را بگیرد، دیوار را سوراخ کند و تعادل خود را هنگام هل دادنش حفظ کند.
از داستان دوم اگر بخواهیم بگوییم، در زمینه یک اپلیکیشن کاربردی به‌نام BALAD است. یک برنامه جهت‌یابی مبتنی بر فناوری AI با میلیون‌ها بار نصب بر روی گوشی.
پس از آن که سرویس گوگل مپس (Google Maps) به دلیل تحریم‌های خارجی نتوانستند در این کشور فعالیت کنند، ایرانی‌ها به فکر ساخت این برنامه افتادند که از فناوری تشخیص گفتار استفاده می‌کند.
این برنامه به کاربران کمک می‌کند بهترین مسیر را برای سفرهای درون شهری و برون شهری پیدا کرده و همین‌طور بهترین مکان را برای تفریح، گشت‌و‌گذار و خدمات انتخاب کنند.
طبق گزارش Nature Index که یک پایگاه داده در زمینه رتبه‌بندی کشورها در حوزه هوش مصنوعی است و کشورها را براساس مقالات تحقیقاتی منتشر شده رتبه‌بندی می‌کند، گزارشی را بر اساس تعداد کل انتشارات از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ ارائه داده است.
طبق این گزارش، رتبه اول متعلق به چین با ۳۱۸۵۳۴ مقاله علمی و رتبه سیزدهم متعلق به ایران با ۳۰۲۲۱ مقاله است. رتبه ایران بالاتر از برزیل، هلند و روسیه قرار دارد.
در همین حال، طبق رتبه‌بندی ژورنال SCImago که مجلات علمی را نیز سنجش می‌کند، ایران را از نظر مقالات منتشرشدهٔ مرتبط با هوش مصنوعی در رتبه پانزدهم جهان پس از برزیل و بالاتر از روسیه و ترکیه و رتبه اول در غرب آسیا قرار داده است.
هر دو فهرست چین، ایالات متحده و هند را به ترتیب به‌عنوان سه کشور برتر رتبه‌بندی می‌کنند.
همچنین در علوم شناختی به‌عنوان زیر مجموعه روانشناسی که یکی از رشته‌های مرتبط با AI است، ایران رتبه ۳۶ جهان و سوم در غرب آسیا را دارد.
ایران در رشته مهندسی برق و الکترونیک که بخشی از هوش مصنوعی است، رتبه پانزدهم جهان و رتبه اول غرب آسیا را دارد.
همچنین در جدول برترین سازمان‌های پژوهشی در زمینه AI، دانشگاه تهران در رتبه ۵۹ در بین ۱۰۰ موسسه برتر قرار گرفته است.
یکی دیگر از مهمترین رتبه‌بندی‌های جهانی که می‌تواند جایگاه دانشگاه‌های ایران را در علوم کامپیوتر، فناوری AI، نرم افزار و رباتیک نشان دهد، رتبه‌بندی جهانی علوم کامپیوتر یا (CSRankings) است. در این رتبه‌بندی، مقالات محققان با پروفایل Google Scholar نمایش داده میشوند.
این رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را در مناطق مختلف جهان دسته‌بندی می‌کند و تنها ۵۰ دانشگاه برتر در کل جهان را نشان می‌دهد.
براساس رتبه‌بندی CSRanking که معیارهای هر دانشگاه را بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بررسی می‌کند، دانشگاه صنعتی شریف، موسسه تحقیقات علوم بنیادی IPM و دانشگاه علم‌و‌صنعت ایران در بین ۱۰۰ موسسه برتر آسیا که بر روی هوش مصنوعی کار می‌کنند، قرار گرفتند.
خوشبختانه در حوزه فناوری AI هر روز شاهد پیشرفت‌های چشم‌گیر و تنوع و گستردگی کاربرد آن در صنایع مختلف هستیم که در کشورمان ایران هم سهم به‌سزایی را به خود اختصاص داده است. در ادامه به کاربردهای آن می‌پردازیم:
هوش مصنوعی در پزشکی ایران با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری توانسته تحول بزرگی در رویکردهای بهداشتی و درمانی ایجاد کند از جمله: تشخیص دقیق بیماریها، پیش‌بینی بیماری، درمان و همین‌طور درمان شخصی‌سازی‌شده برای هر فرد برحسب سوابق و ژنتیک و …، مدیریت بیماری و اختلالات سلامتی و کشف دارو با سرعتی بیشتر از همیشه.
همچنین، هوش مصنوعی در تجزیهوتحلیل تصاویر پزشکی و مدیریت منابع بهداشتی و ایجاد سیستم‌های هوشمند درمانی، نقش مهمی را ایفا می‌کند.
هوش مصنوعی با شناسایی هک‌ها و خنثی‌کردن آنها و همچنین پیش‌بینی این حملات توانسته نقش به‌سزایی را در امنیت سایبری به‌طور هوشمند ایفا کند. نرم‌افزارهای تشخیص چهره از شرکت «رخ نگار» و مدیریت هویت کاربران از شرکت «فراشناسا» در این زمینه فعالیت دارند.
یکی از فناوری‌های AI در کسب‌وکارهای آنلاین همین دستیاران مجازی و چت‌بات‌ها هستند که می‌توانند به سوالات مشتری سریع پاسخ دهند و کلی در وقت و هزینه شما صرفه‌جویی کنند.
از کاربردهای مهم هوش مصنوعی در صنعت کشاورزی می‌توان به بهبود و مدیریت منابع آبیاری، پیش‌بینی عوامل موثر بر عملکرد محصولات، تشخیص بیماریها و آفات گیاهان، شناسایی محل رشد علف‌های هرز و همین‌طور شناسایی کمبود و عیوب مواد مغذی در خاک اشاره کرد.
از تشخیص به‌موقع بیماریها تا پیش‌بینی نیازهای تغذیه و خوراک دام همه با فناوری AI به عالی‌ترین شکل مدیریت می‌شود.
حضور این فناوری در صنایعی مانند بانکداری، مدیریت مالی و خدمات مشتریان، باعث بهبود فزاینده‌ای در عملکرد و ارتقای تجربه مشتریان خواهد شد.
بسیار جای خرسندی است که AI می‌تواند با تحولاتی مثل بهبود تجربه مسافران و شناسایی الگوهایی که ترجیح مسافران است و همچنین بهبود مدیریت مراکز گردشگری برای جذب بیشتر، تاثیر شگرفی در این صنعت روبه‌رشد ایران داشته باشد.
بهبود عملیات حفاری و استخراج با استفاده از فناوری AI برای بررسی دقیق ساختار سنگ‌ها و موقعیت حفاری و همچنین پیش‌بینی بازار نفت و مدیریت تولید و توزیع به روشی کارآمدتر، همه از کاربردهای هوش مصنوعی در این صنعت هستند.
یکی از مهمترین بخش‌ها در هر کشوری بخش آموزش است که اگر با فناوری‌های نوین آمیخته شود، می‌تواند تاثیری صد چندان ایجاد کند. از بکارگیری آواتارهای دیجیتالی برای ارائه سخنرانی ویدیویی و کنفرانس تا کمک به مربیان در انجام رتبه‌بندی مدارک و مدیریت ثبت‌نام و نظارت بر کار دانش‌آموزان همه نشانه‌هایی از ورود فناوری AI به بخش آموزش است.
کاربرد هوش مصنوعی در ایران تنها به موارد نام‌برده ختم نمی‌شود و با پیشرفت روزافزون این فناوری، شاهد استفاده از آن در صنایعی چون خودروسازی، حمل‌ونقل، چت‌بات‌های بومی، بازاریابی و فروش خواهیم بود.
شاید باورتان نشود که در ایران نزدیک به ۳۰ شرکت فعال حوزه فناوری AI داریم که در زیر به بیشتر آنها اشاره کرده‌ایم:
به‌طور معمول، دانشجویان این حوزه مشکل خاصی برای یافتن شغل در رشته خود ندارند، مشروط بر اینکه مهارت‌های مورد نیاز در بازار کار را آموخته باشند. آگهی‌های شغلی در سایت‌های کاریابی نشان می‌دهد که شرکت‌ها و استارتاپ‌ها به‌دنبال استخدام افراد حرفه‌ای برای انجام پروژه در زمینه‌هایی مانند پردازش زبان طبیعی، بینایی ماشین، یادگیری ماشینی، تجزیهوتحلیل داده‌ها و مواردی از این دست هستند.
بازار کار هوش مصنوعی در ایران با وجود رشد استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای آنلاین هر روز رشد بیشتری خواهد داشت. همگام با رشد فناوری AI در دنیا، در ایران هم شاهد این رشد و همین‌طور مشاغلی که در این زمینه ایجاد می‌شود؛ خواهیم بود. در ادامه لیستی از شغل‌های مرتبط در این حوزه را برایتان آورده‌ایم:
پیشنهاد می‌کنیم سری به سایت‌های کاریابی مثل ایران تلنت، جابینجا یا جاب‌ویژن بزنید و ببینید که چقدر فرصت‌های شغلی عالی در این زمینه برای شما فراهم است.
! یک دوره فوق‌العاده برای مسیر شغلی تحلیلگر داده:
دوره جامع آنلاین تحلیلگر داده
رشته هوش مصنوعی در ایران به چه صورت است؟
این رشته مباحث علوم کامپیوتر، ریاضیات و آمار و احتمال را شامل می‌شود و هدف آن هوشمندسازی سیستم‌ها به‌گونه‌ای است که بتوانند مانند انسان تصمیم‌گیری کنند.
در واقع متخصصان هوش مصنوعی باید الگوریتم‌هایی را طراحی کنند که بتوانند نحوه حل مسائل مختلف را مشابه مغز انسان یاد بگیرند و حجم عظیمی از داده‌ها را در مدت زمان کمی پردازش کنند و بعد با نهایت دقت به تصمیم‌گیری بپردازند. طراحی و ساخت این الگوریتم‌ها با برنامه‌نویسی کامپیوتری مثل برنامه‌نویسی زبان پایتون، زبان سی پلاس‌پلاس، جاوا و برنامه‌های پیشرفته دیگر صورت می‌گیرد.
دوره بوت‌کمپ پایتون و هوش مصنوعی
اگر علاقه‌مند به تحصیل در رشته هوش مصنوعی در ایران هستید، باید بدانید که امکان تحصیل در مقطع کارشناسی وجود ندارد؛ ولی تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و مقاطع بالاتر امکان‌پذیر است. یعنی برای ورود به این رشته می‌توانید بعد از گذراندن دوره دبیرستان در رشته ریاضی، در یکی از رشته‌های کامپیوتر و نرم‌افزار تحصیل کنید و برای مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل در این رشته مشغول شوید و یکی از گرایش‌های زیر را انتخاب کنید:
پس از گذراندن دوره دو ساله مقطع کارشناسی ارشد، می‌توانید وارد بازار کار شوید و در زمینه هوشمندسازی سیستم‌ها در صنایع مختلف تولیدی و خدماتی، فعالیت کنید یا اینکه برای تحصیل در مقاطع بالاتر اقدام کنید. در حال حاضر ظرفیت دانشگاه‌های دولتی برای این رشته در دانشگاه‌های دولتی مخصوصا در مقطع دکتری محدود است و متقاضیان برای پذیرش در این دانشگاه‌ها باید سعی و تلاش بیشتری به خرج دهند.
متاسفانه به دلیل نبود منبع موثق در این زمینه، نمی‌توان رقم دقیقی را که متخصصان هوش مصنوعی در ایران دریافت می‌کنند؛ اعلام کرد.
با بررسی سایت‌های کاریابی که حاوی اطلاعات حقوق و دستمزد هستند و طبق داده‌های رسمی حقوق و دستمزد دولت، این آمار را بیان می‌کنیم:
برای متخصص هوش مصنوعی در ایران درآمدی بین ۱۵ تا ۲۸ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. این میزان درآمد بسته به میزان تحصیلات، دانش و مهارت فردی، میزان سابقه فرد در رشته مورد نظر و نوع شرکت (خصوصی-دولتی) متغیر است.
جمهوری اسلامی ایران هدف خود را برای تبدیل شدن به یک رهبر هوش مصنوعی در نظر گرفته است و می‌خواهد تا سال ۲۰۳۲ در بازار پیشرو باشد.
گزارش پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور حاکی از آن است که ایران تا ۱۰ سال دیگر در بین ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی قرار خواهد گرفت.
در حال حاضر ایران برای وارد شدن به رقابت ۱۰ کشور برتر، باید از کره جنوبی، آلمان و بریتانیا که همگی به دنبال تبدیل شدن به رهبران دنیای این فناوری هستند؛ پیشی بگیرد.
ایران با وجود تعداد زیادی از متخصصان با استعداد که بسیاری از آنها به‌شدت علاقه‌مند به فناوری هوش مصنوعی هستند، پتانسیل بالایی در این حوزه دارد. دانشجویان و محققان ایرانی به‌طور مداوم در مسابقات و کنفرانس‌های جهانی هوش مصنوعی عملکرد خوبی داشته‌اند که نشان دهنده پایگاه فکری قوی در این زمینه است. علاوه‌بر این، تعداد انگشت‌شماری از استارت‌آپ‌های فناوری در ایران، راه‌حل‌های مبتنی بر AI را با موفقیت توسعه و پیاده‌سازی کرده‌اند.
بسیاری از دانشگاه‌های ایران مانند دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر برنامه‌های جامعی را در زمینه فناوری AI و رشته‌های مرتبط ارائه می‌دهند. این موسسات فرهنگ تحقیق و نوآوری را پرورش می‌دهند و بستری را برای استعدادهای این حوزه در کشور فراهم می‌کنند.
با این حال، پذیرش و توسعهٔ گسترده‌تر هوش مصنوعی در ایرانی که امروزه در آن زندگی می‌کنیم با موانع قابل توجهی روبرو است. تحریم‌های اعمال شده توسط کشورهای خارجی، پژوهشگران و توسعه‌دهندگان ایرانی را از همکاری‌های بین‌المللی و دسترسی به منابع و ابزارهای پیشرفته محروم کرده است. این انزوا هم مانع توسعه و هم مانع استفاده از فناوری‌های AI در سطح جهانی شده است.
پرداختن به این مسائل و ایجاد محیطی مساعد برای توسعه هوش مصنوعی در ایران حیاتی خواهد بود تا از قدرت این فناوری استفاده کند و با اطمینان به سوی آینده گام بردارد.
در کل وضعیت فعلی هوش مصنوعی در ایران قابل بهبود است؛ اما نیازمند تلاش‌های هماهنگ و برنامه‌ریزی استراتژیک است.
آنچه در مورد وضعیت هوش مصنوعی در ایران خوشایند است، پتانسیلی نهفته در آن است و می‌تواند بسترهای وسیعی را در صنایع مختلف ایجاد کند. این فناوری نوپا برای رشد به مهمترین چیزی که نیاز دارد، کسب دانش و مهارت است. با این دو اهرم می‌توان گام‌های بلندتری برداشت و به وضعیت حاضر ایران جان تازه‌ای بخشید.
آکادمی همراه با تهیه دوره جامع هوش مصنوعی شما را برای ورود به این مسیر پرپیچ‌وخم و لذت‌بخش آماده می‌کند تا به یکی از متخصصین برتر در این حوزه تبدیل شوید. در این دوره با یادگیری مفاهیم اولیه و کاربردی مثل برنامه‌نویسی زبان پایتون، یادگیری عمیق و … برای مراحل پیشرفته‌تر آماده می‌شوید. امیدواریم از این مقاله آگاهی لازم را کسب کرده باشید.
منابع:
آکادمی همراه اول با هدف تربیت، توسعه و توانمندسازی نیروی انسانی در اکوسیستم دیجیتال در تابستان ۹۹ آغاز به کار کرده است. آکادمی به پشتوانه‌ی تجربه‌ی آموزش و توسعه‌ی نیروی انسانی همراه‌اول می‌کوشد نیازهای آموزشی عمومی، تخصصی و شکاف میان تحصیلات آکادمیک و فضای کار بابرگزاری مسیرهای شغلی از جمله هوش مصنوعی، تحلیل گر داده ، کارشناس محصول و … پوشش دهد.
