تصور کنید وقتی در حال تماشای فیلم هستید، این امکان را داشته باشید که کاملاً در محیط فیلم غوطه‌ور شوید و احساس کنید که واقعاً در آن محیط حضور دارید؛ مثلاً هر آن ممکن است در معرض حمله‌ی زامبی‌ها قرار بگیرید یا از ارتفاعی به زمین پرتاب شوید اما این در حالی است که در جای ثابتی ایستاده‌اید و می‌دانید همه‌ی این‌ها در دنیایی کاملاً مجازی در حال وقوع است و هیچ خطری تهدیدتان نمی‌کند. این تجربه‌ای است که واقعیت مجازی با استفاده‌ از ابزارهای خاص در اختیارمان قرار می‌دهد تا بتوانیم با دنیای مجازی تعامل داشته باشیم. در ادامه بیشتر در این باره صحبت خواهیم کرد که واقعیت مجازی چیست؟ و چه استفاده‌هایی می‌توان از آن کرد.

واقعیت مجازی چیست؟

واقعیت مجازی یا Virtual Reality که به اختصار VR نوشته می‌شود، محیط سه‌بعدی و شبیه‌سازی شده‌ای است که کاربران را قادر می‌سازد با دنیای مجازی تعامل داشته باشند و احساساتی را تجربه کنند که در دنیای فیزیکی دور از ذهن به‌نظر می‌رسد.

این فناوری، از هدست و عینک VR، نمایشگر و یک سیستم ردیابی استفاده می‌کند تا به کاربر این حس را القا کند که واقعاً در آن محیط حضور دارد و بتواند با شخصیت‌های مجازی تعامل داشته باشد. VR برای تجربه‌های سرگرم‌کننده، بازی‌های ویدئویی تعاملی، آموزش، مجازی‌سازی محیط‌های واقعی و بسیاری از زمینه‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع واقعیت مجازی

صنعت VR با همه‌ی پیشرفت‌هایی که تاکنون به خود دیده است، هنوز در مراحل اولیه‌اش به سر می‌برد. با این حال، واقعیت مجازی امروزی، در صنعت‌های مختلفی مثل آموزش و سرگرمی استفاده می‌شود و انتظار می‌رود با پیشرفت تکنولوژی، شاهد استفاده از این فناوری در حوزه‌های بیشتری باشیم.

سیستم‌های VR بسته به هدف و فناوری مورد استفاده تا حدودی با یکدیگر تفاوت‌ دارند؛ اما معمولاً در یکی از دسته‌های غیر فراگیر (Non-immersive)، نیمه فراگیر (Semi-Immersive) و کاملاً فراگیر (Fully Immersive) قرار می‌گیرند که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت.

غیر فراگیر (Non-immersive)

این نوع واقعیت مجازی به محیطی شبیه‌سازی شده و سه بعدی اشاره دارد که از طریق صفحه نمایش کامپیوتر یا گوشی هوشمند قابل دسترسی است. کاربر با استفاده از صفحه کلید، ماوس یا دستگاه‌های دیگر بر محیط مجازی کنترل دارد؛ اما کاملاً در محیط مجازی غوطه‌ور نمی‌شود.

بازی‌های ویدئویی مثال خوبی برای این نوع از VR است؛ مثلاً در بازی World of Warcraft می‌توانید شخصیت اصلی را کنترل کنید و با شخصیت‌های دیگر در دنیایی فانتزی به ماجراجویی بپردازید یا اینکه به‌ عنوان یک بازیکن فوتبال در زمین بازی حضور پیدا کرده، توپ را پرتاب کنید و به دروازه برسانید.

نیمه فراگیر (Semi-Immersive)

نیمه فراگیر، تجربه‌ای جزئی از واقعیت مجازی را با استفاده از هدست یا عینک مجازی ارائه می‌دهد؛ برای مثال، یک شبیه‌ساز پرواز که از صفحه نمایشی بزرگ، کابین خلبان و یک جوی استیک استفاده می‌کند، یک سیستم واقعیت مجازی نیمه فراگیر محسوب می‌شود. در حالی که کاربر احساس می‌کند در حال پرواز با هواپیما است، هنوز هم می‌تواند دنیای واقعی اطرافش را ببیند.

کاملاً فراگیر (Fully Immersive)

واقعیت مجازی کاملاً فراگیر، واقعی‌ترین تجربه شبیه‌سازی را ارائه و تجربه‌ای همه‌جانبه و باورپذیر ایجاد می‌کند. در این نوع فناوری، کاربران با استفاده از تجهیزات ویژه‌ای همچون کلاه ایمنی، عینک یا دستکش، افزون‌ بر دیدن و شنیدن، امکان لمس کردن اشیا و حتی در برخی موارد حس بویایی خواهند داشت و می‌توانند به‌ طور کامل با محیط اطراف در تعامل باشند.
به‌ علاوه، گاهی اوقات از تجهیزاتی مانند تردمیل یا دوچرخه‌های ثابت نیز استفاده می‌شود تا تجربه حرکت در فضای سه بعدی برای کاربران فراهم شود. این نوع VR معمولاً برای بازی و سایر اهداف سرگرمی محور به کار گرفته می‌شود.

واقعیت مجازی چگونه کار می‌کند؟

همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، واقعیت مجازی برای ایجاد یک شبیه‌سازی واقع گرایانه و همه‌جانبه، از یک هدست، نمایشگر و یک سیستم ردیابی استفاده می‌کند. این هدست صفحه نمایشی کوچک را در فاصله‌ی چند اینچی چشمان فرد قرار می‌دهد.

نمایشگر تصویر متفاوتی را در مقابل هر کدام از چشم‌ها به نمایش می‌گذارد تا تصویری سه‌بعدی ایجاد کند. همچنین دارای لنزهایی برای تغییر شکل تصاویر و فوکوس است تا همه‌چیز طبیعی‌تر به‌ نظر برسد. سیستم ردیابی نیز در این میان با تشخیص حرکات سر و جهت‌یابی شخص، سعی می‌کند تصاویر را براساس آن حرکات تنظیم کرده تا فرد بتواند در محیط مجازی اطراف را زیر نظر داشته باشد.

برخی از سیستم‌های واقعیت مجازی نیز از کنترلرها، ردیابی دست، ردیابی چشم یا دستورهای صوتی استفاده می‌کنند تا کاربر بتواند به بهترین شیوه با محیط تعامل داشته باشد.

واقعیت مجازی از کدام فناوری استفاده می کند؟

فناوری واقعیت مجازی اغلب شامل هدست و لوازم جانبی مانند کنترلرها و ردیاب‌های حرکتی است. این فناوری از طریق یک مرورگر وب در دسترس قرار دارد و با نرم‌افزارهای اختصاصی یا مبتنی بر وب کار می‌کند. لوازم جانبی حسی مانند کنترلرها، هدفون‌ها، ردیاب های دست، تردمیل‌ها و دوربین‌های سه‌بعدی همگی بخشی از سخت‌افزار واقعیت مجازی هستند.

کاربردهای واقعیت مجازی

بسیاری از افراد VR را معمولاً با بازی‌های ویدئویی و دنیای سرگرمی می‌شناسند. در صورتی که چنین نیست و این فناوری، امروزه در صنایع مختلفی از مراقبت‌های بهداشتی گرفته تا استخدام و آموزش به کار گرفته می‌شود و چه بسا در آینده، به حوزه‌های دیگری هم ورود کند. در این بخش به کاربردهای واقعیت مجازی در برخی از صنایع اشاره می‌کنیم.

سرگرمی

واقعیت مجازی اغلب در صنعت بازی به کار گرفته می‌شود؛ جایی که افراد می‌توانند در دنیای مجازی غرق شوند و با اشیاء و شخصیت‌های مختلف ارتباط برقرار کنند. همچنین می‌توان از آن برای تجربه‌های سینمایی استفاده کرد و سطح جدیدی از غوطه‌ور شدن و تعامل را به کاربران ارائه کرد.

صنعت خودرو

VR به مهندسان و طراحان اجازه می‌دهد تا قبل از راه‌اندازی نمونه‌های اولیه که معمولاً هزینه‌های زیادی روی دستشان می‌گذارد، ظاهر و ساخت یک وسیله نقلیه را به راحتی مورد بررسی و آزمایش قرار دهند.

شرکت‌های معروفی مثل هوندا، بی‌ام‌و و جگوار لندرور (JLR) طی سال‌ها از واقعیت مجازی برای انجام بررسی‌های طراحی و مهندسی به عنوان جایگزین جدیدی برای روش‌های بررسی سنتی استفاده کرده‌اند. VR با کاهش تعداد نمونه‌های اولیه ساخته شده در هر خط خودرو، علاوه بر کاهش مصرف مواد اولیه، باعث صرفه‌جویی در زمان مهندسان و خودروسازان نیز می‌شود.

مراقبت‌های بهداشتی

شاید برایتان جالب باشد که VR تاثیر قابل توجهی در مراقبت‌های بهداشتی دارد. در نوامبر ۲۰۲۱، FDA تایید کرد که از Ease VRx برای کاهش درد برای بزرگسالان استفاده کرده است. این سیستم از رفتاردرمانی شناختی و سایر اصول رفتاری همچون آرامش عمیق، تغییر توجه و موارد دیگر برای کمک به کاهش درد مزمن استفاده می‌کند. VR حتی برای تسکین درد جراحت‌های سوختگی نیز استفاده شده است.

علاوه بر این، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی این امکان را دارند که از واقعیت مجازی برای آماده‌سازی بهتر خود برای حضور در اتاق عمل استفاده کنند. از طرفی، شرکت‌هایی مانند Osso VR به جراحان امکان تعامل با دستگاه‌های پزشکی در واقعیت مجازی و تمرین جراحی روی اجسام مجازی را می‌دهند.

این فناوری، همچنین می‌تواند به عنوان درمانی برای مسائل سلامت روان مورد استفاده قرار گیرد و گفته می‌شود که کمک گرفتن از واقعیت مجازی می‌تواند به طور خاص در درمان PTSD و اضطراب موثر باشد. 

خرده فروشی

خرید آنلاین انسان‌ها قرار است با متاورس و ترکیبی از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، تغییرات قابل ملاحظه‌ای را به خود ببیند. مثلا با فناوری اسکن بدن انسان، قادر خواهیم بود لباس‌ها را در دنیای مجازی امتحان کنیم تا ببینیم چگونه به نظر می‌رسند.

این امر نه تنها باعث صرفه‌جویی در زمان مشتریان می‌شود، بلکه احتمال خریدهای اشتباه را به حداقل می‌رساند؛ زیرا مشتریان قبل از سفارش می‌دانند که آیا لباس انتخابیشان شکل و اندازه‌ی مناسبی دارد یا خیر. از طرف دیگر، هزینه‌ی زیست محیطی تولید و حمل را به سرعت کاهش می‌دهد. امروزه، شرکت‌های مختلفی در تلاش هستند تا تجربه خرید VR را برای مشتریان به ارمغان بیاورند.

گردشگری

جالب است بدانید همه‌گیری جهانی کرونا باعث پیشرفت‌های بسیاری در سفرهای مجازی شده است؛ چرا که در آن دوره، بسیاری از افراد امکان سفر به کشورهای مختلف، بازدید از مکان‌های دیدنی مشهور جهان و تجربه فرهنگ‌های دیگر را از دست داده بودند اما این مسئله از برخی جنبه‌ها قابل توجه است.

تصور کنید بتوانید با یک تور مجازی به کالیفرنیا و سنگاپور بروید و تجربه‌ای به ظاهر واقعی از گشت و گذار در کشورهای دیگر به دست آورید. با VR، این تصور به راحتی قابل انجام است. حتی می‌توانید از هر کجای دنیا در تور هری پاتر ادینبورگ شرکت کنید.

برای مثال نرم‌افزارهایی همچون VR Expeditions 2.0 نیز تجربه‌ی سفرهای مجازی هیجان‌انگیزی را ارائه می‌دهد. کاربران با عضویت در این برنامه، قادر خواهند بود بدون بیرون رفتن از خانه، به تمامی جهان سر بزنند.

تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده

اگرچه فناوری‌های AR و VR واقعیت شبیه‌سازی شده را در بر می‌گیرند، بر اجزای زیربنایی متفاوتی تکیه دارند و عموماً به مخاطبان خدمات متفاوتی ارائه می‌دهند. در واقعیت مجازی، کاربر تقریباً همیشه از هدست و هدفون استفاده می‌کند تا دنیای مجازی را کاملاً جایگزین دنیای واقعی کند و مادامی که عینک یا هدست را بر چشم داشته باشد، به هر طرف نگاه کند محیط مجازی را خواهد دید.

واقعیت افزوده دنیای شبیه‌سازی شده را با دنیای واقعی ادغام می‌کند. در اکثر اپلیکیشن‌ها، کاربر برای انجام این کار با تکیه بر صفحه نمایش گوشی هوشمند یا تبلت، دوربین گوشی را به سمت نقطه‌ی خاصی نشانه می‌گیرد و یک ویدیوی زنده از صحنه‌ی مذکور، روی صفحه نمایان می‌شود. بدین ترتیب، روی صفحه اطلاعات مفیدی مانند دستورالعمل‌های تعمیر، اطلاعات ناوبری یا داده‌های تشخیصی به نمایش در‌می‌آید.

واقعیت مجازی؛‌ تجربه‌‌ای فراتر از تصور

واقعیت مجازی در ساده‌ترین حالت، تصویری سه‌بعدی است که می‌توان از طریق یک رایانه شخصی و با دستکاری کلیدها یا ماوس، محتوای آن را در جهت‌های مختلف حرکت داد. درست مثل تصاویر پانوراما که با گوشی ثبت می‌شوند و کاملاً با عکس‌های معمولی تفاوت دارند؛ مثلاً تور واقعیت مجازی تخت جمشید، واقعیت مجازی تهران یا حتی واقعیت مجازی کربلا که به شما امکان تماشای این فضاها در محیط سه‌بعدی را فراهم می‌کند. VR در حالت‌های پیچیده‌تر، به کاربران اجازه می‌دهد برای چند دقیقه، از دنیای فیزیکی فاصله بگیرند و خود را در دنیایی ماورایی تصور کنند.

در مجموع، واقعیت مجازی این‌ روزها در حال ورود به عرصه‌های بسیاری است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به صنعت تلکام اشاره کرد. هرچند استفاده‌های بیشتر از این فناوری ممکن سال‌های سال طول بکشد، اما قطعاً انقلابی در شرکت‌های تلکامی خواهد بود. در صدر تمام اثرات مثبتی که VR و AR بر مخابرات خواهند داشت، برقراری ارتباط راحت‌تر کارشناسان با کاربران و رفع مشکلات آن‌ها قرار دارد. اگر علاقه‌ دارید در این زمینه بیشتر بدانید، دوره‌ آشنایی با صنعت تلکام آکادمی همراه اول را از دست ندهید.