آیا می‌دانید IoT چیست و چکار می‌کند؟
شاید تاکنون نام اینترنت اشیاء (Internet of Thing) به گوشتان خورده باشد، اما دقیقاً معنای آن را ندانید. چند سالی است که از مطرح‌شدن این واژه در بازار تکنولوژی دنیا می‌گذرد. شاید در ابتدا عجیب به نظر برسد، اما باید بدانید که این واژه تمام دنیای فناوری ارتباطات و اطلاعات را دگرگون کرده است. در واقع در اینجا با یک جلوه‌ی نوپیدای فناوری روبه‌رو هستیم. انرژی هوشمند، دامپروری هوشمند، کشاورزی هوشمند، حمل‌ونقل هوشمند، خانه هوشمند، سلامت هوشمند و به‌طور کلی محیط‌زیست و شهر هوشمند از جمله مواردی‌اند که مربوط به حوزه اینترنت اشیاء هستند.
بسیاری از متخصصان، سیاستمداران و مدیران کسب‌وکارها در سراسر جهان شیفته‌ی این فناوری نوپا شده‌اند. امروزه راهکارهای هوشمند اینترنت اشیاء که در تمام جوانب زندگی انسان‌ها وارد شده، آینده‌ای دلپذیرتر، بهره‌ورتر و آسوده‌تر را نوید می‌دهد. به‌منظور آشنایی بیشتر شما عزیزان با این تکنولوژی، قصد داریم در این مقاله بگوییم دقیقاً مفهوم IoT چیست؟ در این نوشته با تاریخچه، کاربردها و مزایای اینترنت اشیاء به‌طور کامل و جامع آشنا خواهید شد.
مفهوم دقیق IoT چیست؟
به سیستم به هم پیوسته‌ای از تجهیزات رایانه‌ای، اشیاء، ماشین‌های مکانیکی و دیجیتالی، افراد یا حیواناتی که با استفاده از شناسه‌های منحصربه‌فردی به نام UID هویت پیدا کرده‌اند، اینترنت اشیاء یا IOT می‌گویند. مواردی که بیان کردیم از قابلیت انتقال داده بدون نیاز به تعامل انسان با رایانه یا انسان با انسان بر روی یک شبکه برخوردار هستند.
به‌عنوان مثال، یک انسان می‌تواند به‌عنوان یک شیء در اینترنت اشیاء باشد که در بدن او یک دستگاه پایش قلب نصب شده است. به‌عنوان مثال‌هایی دیگر می‌توان به خودرویی اشاره کرد که در آن از حسگرهایی استفاده شده است که می‌توانند در مواقع ضروری، راننده را از کم بودن فشار لاستیک‌ها مطلع کنند. دامی که در آن از یک ترانسپوندربیولوژیک استفاده شده است، یا به‌طور کلی هر شیء انسان ساخت یا طبیعی که می‌تواند تنها با داشتن یک آدرس اختصاصی، داده‌ها را بر روی یک شبکه منتقل کند.
اگر به حوزه‌ی اینترنت اشیاء و خودروهای متصل (Connected car) علاقه‌مند هستید؛ می‌توانید در دوره‌ی آشنایی با اینترنت اشیا در خودروهای متصل آکادمی همراه شرکت کنید. برای دریافت مشخصات دوره و ثبت‌نام بر روی لینک زیر کلیک کنید.
دوره آموزشی آشنایی با اینترنت اشیا در خودروهای متصل
تا اینجا تا حدودی دانسته‌اید که IoT چیست و چه مواردی را در برمی‌گیرد. بسیاری از صنایع و کسب‌وکارهای گوناگون، به شکل خاصی از اینترنت اشیاء استفاده می‌کنند. هدف از انجام این کار، افزایش اثربخشی و کارآمدتر بودن است. در واقع صنایع و کسب‌وکارها با استفاده از دستاوردهای اینترنت اشیاء، مشتریان خود را بهتر و شایسته‌تر درک می‌کنند و در نهایت می‌توانند خدماتی بهتر را در اختیار مشتریان خود قرار دهند. با وجود این فناوری جدید، با بهبود تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در سازمان‌ها روبه‌رو هستیم و شاهد هستیم و با کمی مطالعه خواهید دید که به شکل چشمگیری ارزش کسب‌وکارها بیشتر شده است.
تاریخچه اینترنت اشیاء
فردی که برای نخستین بار عبارت IoT را بیان کرد، کوین آشتون یکی از بنیان‌گذاران مرکز شناسایی خودکار در دانشگاه ایالت متحده آمریکا بود. در واقع این واژه را برای ارائه‌ای به شرکت پروکتر اند گمبل به کار برد، پروکتر اند گمبل شرکتی چند ملیتی از کالاهای مصرفی در ایالت اوهایو است. آشتون جهت آگاه کردن مدیران ارشد این شرکت از سامانه بازشناسی با اموماج رادیویی، مطالب خود را تحت عنوان اینترنت اشیاء ارائه داد. هدف اشتون این بود که در آستانه‌ی قرن جدید، روند تازه‌ای از فناوری را در پیام خود ارائه دهد و در این مسیر، موفق هم شد.
ریشه عبارت IOT
از هم‌گرایی سیستم‌های میکرو الکترومکانیکی، فناوریهای بی‌سیم، اینترنت و میکرو سرویس‌ها شاهد تکامل اینترنت اشیاء در سراسر جهان بودیم. این هم‌گرایی کمک کرده است شکاف میان فناوری اطلاعات (IT) و فناوری عملیاتی (OT) از بین برود. تحلیل داده‌هایی بدون ساختار که به‌وسیله‌ی ماشین‌ها تولید شده است، به‌منظور دستیابی به بینش مطلوب و در جهت پیشرفت و بهبود وضع موجود، امکان‌پذیر شده است.
عملکرد IOT
نقش اصلی در سیستم IOT، بر عهده‌ی چهار پارامتر اصلی است:
- دستگاه‌ها، سنسورها
- رابط کاربری
- اتصال
- پردازش داده‌ها
IOT اکوسیستمی است که مجموعه‌ای از دستگاه‌های هوشمند مبتنی بر وب را در برمی‌گیرد. این مجموعه با استفاده از پردازنده‌های جاسازی شده، سخت‌افزارها و سنسورهای ارتباطی، جهت گردآوری، ارسال و همچنین تحلیل داده‌های دریافت شده می‌پردازد. حسگرها از طریق اتصال به دستگاه لبه یا درگاه IOT، داده‌های گردآوری‌شده را برای تحلیل به فضای ابری ارسال کرده یا داده‌ها را به صورت محلی تحلیل می‌کنند.
گاهی اوقات، این دستگاه‌ها با دیگر دستگاه‌هایی که به یکدیگر مرتبط هستند، ارتباط برقرار کرده و بر اساس اطلاعاتی که از یکدیگر دریافت می‌کنند، عمل می‌کنند. در بیشتر کارهایی که توسط این دستگاه‌ها انجام می‌شود، انسان هیچ دخالتی ندارد. ناگفته نماند که امکان برقراری ارتباط با دستگاه‌ها وجود دارد. به‌عنوان مثال، انسان می‌تواند دستگاه را تنظیم کند، به داده‌ها دسترسی داشته باشد و یک دستورالعملی را بر روی دستگاه‌ها اعمال کند.
نکته: توجه داشته باشید که شبکه، ارتباطات و پروتکل‌های اتصال که با این دستگاه‌های مبتنی بر وب به کار می‌روند، در بیشتر حالات به اپلیکیشن خاص IOT وابسته هستند.
کاربرد IOT
IOT تقریباً در تمام صنایع کاربرد دارد و به‌منظور هوشمند سازی از آن استفاده می‌شود. به‌طور کلی کاربرد اینترنت اشیاء را می‌توان در دو بخش تعریف کرد:
- IoT devices: در تمام سیستم‌های امنیتی یا تمام صنایع از IoT devices استفاده می‌شود.
- industry-specific offerings: این عبارت به معنای پیشنهاد مختص صنعت است. به‌عنوان مثال، می‌توان به دستگاه‌های ارائه موقعیت مکانی بلادرنگ برای مراقبت‌های بهداشتی یا حسگرها در یک کارخانه تولیدکننده اشاره کرد.
از دیگر کاربردهای این حسگرها که لازم است به آن اشاره کنیم، کسب اطلاعات بیشتر شرکتها در مورد محصولات خودشان است. با استفاده از این اطلاعات، شرکتها می‌توانند تجهیزات کارآمدتری را ارائه دهند.
ارائه محیط تعاملی‌تر با وجود قابلیت بیشتر از کاربردهای اینترنت اشیاء است. سیستم نور خانه، ترموستات‌های هوشمند، سیستم‌های امنیتی و … موجب می‌شوند که بدون حضور فیزیکی، فعالیت‌ها را به راحتی کنترل کنیم.
امنیت اینترنت اشیاء
در یک کلام باید بگوییم که امنیت IOT به‌شدت پایین است. به‌عنوان مثال برخی از کارهایی که در خانه انجام می‌دهید و یا برخی از حرف‌هایی که می‌زنید مهم هستند و امن بودن آن‌ها اهمیت دارد، اما به هر حال هیچ امنیتی برای آن‌ها تعیین نشده است. این مورد در رابطه با اینترنت اشیاء نیز صدق می‌کند. داده‌های مهمی توسط حسگرهای متصل به تجهیزات مختلف جمع‌آوری می‌شود، اما امنیت آن تعریفی ندارد.
کشف اشکالات نرم‌افزاری به‌طور منظم امکان‌پذیر است. به دلیل نبود امنیت به شکل منظم، احتمال موردحمله قرار گرفتن هکرها نیز زیاد است. به‌عنوان مثال، برخی از ساعت‌های هوشمند هک شده و شنود تماس‌های کاربر، ردیابی مکان او و حتی ارتباط برقرار کردن به راحتی امکان‌پذیر خواهد بود.
اما شرایط به این وضع باقی نمی‌ماند. دولت‌ها و شرکتها در این باره، اقدامات امنیتی بسیار زیادی داشته‌اند. شرکتها یک روش عمومی برای گزارش مشکلات احتمالی و برقراری ارتباط بیان کرده‌اند و با استفاده از تجهیزات مختلفی، به‌روزسانی‌های امنیتی را ارائه می‌دهند. کشوری همچون انگلستان در این باره می‌گوید: به نظر می‌رسد تمامی دستگاه‌ها دارای گذرواژه‌ای منحصربه‌فرد برای خود هستند.
مزیت‌های IOT چیست؟
اینترنت اشیاء برای مصرف‌کنندگان (کاربران) و کسب‌وکارها مزایای بسیار زیادی را به دنبال دارد، در ادامه به بررسی این مزایا می‌پردازیم.
مزایای اینترنت اشیاء برای مصرف‌کنندگان (کاربران)
- محیط زندگی انسان‌ها با وجود اینترنت اشیاء، تعاملی‌تر، قابل سنجش‌تر و هوشمندتر خواهد بود. به‌عنوان مثال، می‌توان به اسپیکرهای هوشمند گوگل هوم و آمازون اکو اشاره کرد که در آسان‌تر کردن دریافت اطلاعات، تنظیم زمان‌بندی‌ها و پخش موسیقی نقش بسزایی داشته‌اند.
- سیستم‌های امنیتی خانه‌ها، ترموستات‌های هوشمند و چراغ‌های هوشمند می‌توانند به انسان‌ها کمک کنند از جهت امنیت خانه اطمینان خاطر داشته باشند. خانه‌های خود را پیش از رسیدن به خانه گرم کنند و یا در هنگام خالی بودن منزل، خانه را روشن کنند، طوری که به نظر برسد فردی در خانه است.
- از دیگر مزیت‌های IOT، می‌توان به حسگرهای تشخیص آلودگی صوتی یا آلاینده‌ها اشاره کرد. هوشمند شدن شهرها و خودروهای خودران، فضاهای عمومی را دستخوش تغییرات زیادی می‌کنند. البته این صحبت هم در این میان پیش می‌آید که با وجود تمام این نوآوری‌ها، پس حریم خصوصی انسان‌ها چه می‌شود؟
مزایای اینترنت اشیاء برای کسب‌وکارها
اصلی‌ترین مزیتی که برای کسب‌وکارها تعریف می‌شود، کارایی و چابکی است. کسب‌وکارها با دسترسی به داده‌های بیشتر پیرامون سیستم داخلی یا محصولات خودشان، به‌منظور ایجاد تغییرات دسترسی و توانایی بیشتری خواهند داشت.
به گفته‌ی مکینزی، گردآوری داده‌ها و تحلیل آن‌ها به سیستم‌های تولید کمک می‌کنند به شکل قابل‌توجهی واکنش گرا شوند. مزیت‌های IOT برای کسب‌وکارها را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم‌بندی کرد:
- پیشنهاد‌های ویژه کسب‌وکار همچون دستگاه‌های بی‌درنگ موقعیت‌یاب در حوزه سلامت یا حسگرها در تولید نباتات
- دستگاه‌های اینترنت اشیاء که استفاده از آن‌ها در تمام صنایع امکان‌پذیر است. به‌عنوان مثال، می‌توان به سیستم‌های امنیتی و تهویه هوای هوشمند اشاره کرد.
کاربرد اینترنت اشیا در حمل و نقل به چه صورت است؟
کاربرد اینترنت اشیا در حمل و نقل و لجستیک، یکی از پرطرفدارترین مباحث جوامع امروزی است. صنعت پررونقی که با کمک این فناوری نوظهور، رشد قابل توجهی داشته است. با توسعه حمل و نقل، حوزه‌های وابسته همچون گردشگردی، خودروسازی و راه وترابری نیز دستاوردهای بسیاری را تجربه کرده‌اند. اما نکته قابل تامل، عدم رشد و توسعه این صنعت در سطوح گوناگون می‌باشد. کاربرد اینترنت اشیا در ایران، در بخش‌های مختلف نقش بزرگی در تسهیل و ساماندهی امور برعهده دارد. اما چرا با اشراف به این امر باز هم امکان پیشبرد اهداف در این حوزه پرسود فراهم نمی‌شود؟
در همایش روز اینترنت اشیا در شهر هوشمند که به همت آکادمی همراه اول در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ برگزار شد، لطفعلی خوش‌نفس (رئیس هیئت‌مدیره شرکت لجستیک هوشمند پایلا) با اشاره به تمهیداتی که برای هوشمندسازی خودروهای مسافربری برون‌شهری صورت گرفته، به بیان چالش‌ها و مشکلات حوزه اینترنت اشیا در صنعت حمل و نقل پرداخت. در ادامه این مطلب از آکادمی همراه اول با نگاهی به نقطه نظرات ایشان، مشکلات مختلف را مورد بررسی قرارخواهیم داد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به مطالب قبلی آکادمی همراه اول که حول محور اینترنت اشیا، چالش‌ها و راهکارهای آن می‌باشد، مراجعه نمایید.
هوشمندسازی صنعت حمل و نقل؛ قدمی کوچک اما تاثیرگذار
در سال‌های اخیر اقدامات گوناگونی برای کنترل و نظارت خطوط حمل و نقل زمینی صورت گرفته است. مدل‌های پیشنهادی بسیاری نیز برای بهبود عملکرد خودروها و خدمت‌‌رسانی به مسافران ارائه گردیده است. در برخی موارد این اقدامات موفقیت‌آمیز بوده و موجب رشد و سازماندهی عملیات اجرایی این حوزه گردیده است. در حوزه اینترنت اشیا هم در ابتدا توافقات بسیاری با کسب و کارهای مرتبط همچون شرکت پایلا لجستیک هوشمند صورت گرفت. طبق آمارهای ارائه‌شده توسط لطفعلی خوش‌نفس ، با ورود اینترنت اشیا به بخش حمل و نقل برون‌شهری استان تهران، تحولات بسیاری در عرصه مدیریت حمل و نقل پدیدار شد.
بزرگترین دستاورد کاربرد اینترنت اشیا در حمل و نقل، جمع‌آوری اطلاعات ارزشمند و متعدد بود. اطلاعاتی که کمک بسیاری به بهبود وضعیت حمل و نقل برون شهری نمود. در ابتدا پروژه اجرایی در اشل کوچکتری و تنها در بخش حمل و نقل مسافران آغاز به کار کرد. چرا که نیاز به آزمون‌وخطا و مطالعه بر روی روند کار احساس می‌شد.
برای بخش اول سخت‌افزارهای هوشمندی روی ۱۶۰۰۰ اتوبوس مسافربری برون‌شهری نصب شد. در ادامه با اتصال این ابزار به نرم‌افزارهای مرتبط، نظارت و مانیتورینگ کلیه خودروها با کمک اینترنت اشیا انجام شد. در این میان دولت به عنوان متولی اصلی در همه ابعاد از نرخ کرایه تا سهمیه سوخت، یکی از بهره‌برداران اصلی و دستگاه ناظر بر پروژه بود.
کاربرد داده‌های اینترنت اشیا در حمل و نقل
آمارهای موجود در مراحل اولیه حاکی از مغایرت‌های بسیاری در تعداد اتوبوس، تعداد راننده، میزان سوخت مصرفی و موارد مشابه بود. درحالی‌که قبل از شروع پروژه، مسئولین امر از دقت جمع‌آوری اطلاعات و آمارها تا حد بالایی اطمینان داشتند. به مرور و با اسناد متعدد، بسیاری از مراجع ذیربط از گپ‌های آماری متعددی آگاه شدند. اما در این مرحله، زیربنای مناسب برای ارسال این آمار به ارگان‌های وابسته وجود نداشت. به طور مثال پاسگاه‌های بین‌شهری پلیس راه که هر یک به صورت مجزا اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت می‌کردند، فاقد برنامه‌ای واحد و یک‌‌پارچه بودند. درنهایت اتصال شعب پلیس راه در سطح کشور به یکدیگر با کمک مخابرات و ایجاد شبکه‌ای پیوسته انجام شد.
کاربرد اینترنت اشیا در حمل و نقل و لجستیک
از دیگر کاربردهای اینترنت اشیا در حمل و نقل و لجستیک می‌توان به موارد زیر اشااره کرد؛
- ساماندهی نیروی انسانی در حوزه حمل و نقل و ارائه بیمه به رانندگان
- نظارت و بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی و جلوگیری از تخلفات
- کاهش تصادفات رانندگی از طریق پیاده‌سازی الگوریتم‌های هوش مصنوعی
- – نصب سخت‌افزار هوشمند به منظور ردیابی و نظارت بر عملکرد هر وسیله نقلیه
- کاهش تخلفات رانندگان در طول سفر با کمک شناسایی آسیب‌های احتمالی به زیر ۱درصد
- یکپارچه‌سازی و ایجاد شبکه ارتباطی با پهنای باند بالا مابین کلیه شعب پلیس راه در سراسر کشور
- جمع‌آوری اطلاعات در بازه‌های زمانی مشخص و طراحی استراتژی برای رشد حوزه حمل و نقل
- کاهش مرگومیر با بررسی مشکلات مربوط به راه‌وترابری، وسایل نقلیه و ارائه راهکار مناسب
- کاهش محسوس زمان سفر با اتوبوس از طریق مکانیزه‌کردن فرآیند کنترل خودرو به صورت هوشمند
- ارتقا توان بهره‌برداری از ابزارهای نوین مبتنی بر فناوری اطلاعات در حوزه حمل و نقل در تمام سطوح حاکمیت (پلیس، وزارت راه، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و …)
چالشهای کسب وکارها در مسیر اینترنت اشیا
بسیاری از کسب و کارهای خصوصی برای اثبات قابلیت‌های اینترنت اشیا در حوزه‌های مختلف، نیاز به زمان، هزینه و نیروی انسانی کافی دارند. هریک از آنان برای بهینه‌سازی عملکرد جوامع، راهکارهای متعددی ارائه می‌دهند. اما نتیجه کار رابطه مستقیمی با جلب اعتماد نهادهای دولتی و حاکمیتی دارد. مهمترین مسئله تامین نیاز مالی یک تیم برای امرار معاش و انجام مطالعات متعدد می‌باشد. موارد دیگری نیز همچون نبود رگولاتور در بخش حمل و نقل، کمبود منابع انسانی برای توسعه پلتفرم‌ها، عدم هماهنگی بین دستگاه‌های ذینفع و فقدان یک طرح جامع و متولی فعال در زمینه مذکور برخی از مشکلات این حوزه هستند.
پیشنهاد مطالعه: ۷ تکنیک برای موفقیت در برقراری ارتباط مؤثر
یکی دیگر از تهدیدهای احتمالی، جذب تیم‌های خلاق و نخبه ایرانی به پروژه‌های برون‌مرزی با درآمد و سود بیشتر است. چرا که عموما هماهنگ‌سازی و جلب اعتماد ارگاهان‌های دولتی، وقت و انرژی بیشتری نسبت به اجرای یک پروژه در خارج از کشور، از افراد تیم می‌گیرد. به بیان دیگر مسیر و راه ورود محصول به بازار جهانی تا بازار داخلی هموارتر است. کسب و کارهای بسیاری موفق به جذب سرمایه در حوزه دانش و فناوری در کلاس جهانی شده‌اند. این در حالی است که چالشهای متعدد در ایران پایان ندارند. شاید باید کسب و کارهای دانش‌بنیان برای ارائه محصول خود در سطح جهانی نیز برنامهریزی کنند.
کاربرد اینترنت اشیا در حمل و نقل و لجستیک و دیگر حوزه‌ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته در سراسر جهان اثبات گردیده است. به‌کارگیری این فناوری در تمام سطوح زندگی کمک زیادی به افزایش کیفیت زندگی همه انسان‌ها خواهد کرد. اما پیاده‌سازی کلیه مزایای یادشده جز با مساعدت نهادهای دولتی و حاکمیتی امکان‌پذیر نمی باشد.
در همایش روز اینترنت اشیا در شهر هوشمند که توسط آکادمی همراه اول برگزار شد، موضوعات مختلفی با محوریت اینترنت اشیا مورد بحث و بررسی قرار گرفتند.
در سال‌های اخیر بسیاری از جوامع پیشرفته با پدیده نوظهوری به نام اینترنت اشیا به عنوان دروازه‌ای برای ورود به نسل چهارم انقلاب صنعتی آشنا شده‌اند. بدین معنی که سبک زندگی روزمره بشر درمواجهه با این فناوری مورد تغییر و تحول بسیاری قرار گرفته است. این‌روزها اینترنت اشیا در ایران و کشورهای در حال توسعه نیز با استقبال زیادی روبرو گردیده است. در حال حاضر جوامع دانشگاهی، استارتاپ‌ها و کسب و کارهای بزرگ و کوچک متعددی تمایل به بهره‌برداری از این پدیده دارند.
اما چالشهای بسیاری در مسیر رشد و گسترش این فناوری مانع از حرکت آنان می‌شود. در این مطلب از آکادمی همراه اول با تکیه بر محتوای سخنان آقای حسین ملازاده (دبیر ستاد توسعه فناوریهای حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی) در همایش روز اینترنت اشیا در شهر هوشمند به بیان برخی از مشکلات مسیر توسعه و رشد این حوزه خواهیم پرداخت.
چالشهای مسیر توسعه اینترنت اشیا در ایران
به طور کلی با ورود یک ابزار یا خدمت مدرن به جوامع در حال توسعه، نیاز به بررسی و پژوهش در مورد عملکرد، معایب و مزایای آن احساس می‌شود. اما در بسیاری مواقع سرعت رشد و همه‌گیری یک فناوری به قدری بالا است که فرصتی برای بررسی همه‌جانبه باقی نمی‌ماند. اینترنت اشیا هم از این قاعده مستثنی نیست.
پیشنهاد مطالعه: اینترنت اشیا چگونه باعث کاهش آلودگی هوا می شود؟
با وجود قابلیت‌های متعدد این اختراع بشری، همچنان نگرانی‌هایی برای استفاده و امنیت اطلاعات انسان‌ها وجود دارد. از سوی دیگر در ایران نیز مشکلات متعددی بر سر راه کسب‌وکارهای طرفدار این فناوری می‌باشد. ظاهرا برای رشد، توسعه و اجرایی‌کردن قابلیت‌های اینترنت اشیا در قالب محصولات و خدمات هر کسب و کار، راه درازی در پیش است. به بیانی اینترنت اشیا در ایران همچون کودکی است که هیچ‌گاه بزرک نمی‌شود.
حسین ملازاده با نگاهی دیگر به این موضوع، به نکات مهمی در مسیر توسعه و چالشهای موجود هر کسب و کار در ایران اشاره نموده است. این چالش‌ها به صورت کلی به ۴ دسته تقسیم شده‌اند؛
۱. چالشهای سازمانی
شاید بتوان گفت بحث چالشهای سازمانی، بحث مشارکت و تسهیم منافع نهادهای دولتی است. چرا که همواره با ورود یک فناوری به کشور، واکنش‌های متفاوتی از سوی نهادهای ذیربط مشاهده می‌شود. بدان معنی که گاهی یک سازمان دولتی استقبال کمتری از تغییر و توسعه در این حوزه می‌نماید. علل مختلفی هم برای این رویه وجود دارد.
- نگرانی از عدم تغییر؛ به نوعی سیاست‌های مدیران هر سازمان مبنی بر احتیاط و عدم پذیرش تغییرات متعدد است که البته تا حدودی منطقی و صحیح است. چرا که اگر با هر پدیده‌ای نوظهور، نیاز به تغییر در یک جامعه باشد، تزلزل در قوانین اجرایی بسیار مشهود خواهد بود.
- انتظارات ایده‌آلیستی از یک محصول؛ با افزایش تقاضا و همه‌گیرشدن یک نوآوری در جامعه، تصورات و بحث و گفتگو در مورد آن به شکلی باورنکردنی اغراق‌آمیز می‌گردد. همین امر موجب دلزدگی مسئولین در زمان بازدید از محصول نهایی خواهد شد. چرا که تصور آنان از محصول اولیه، با محصولی که در پایان ارائه می‌شود، زمین تا آسمان فرق دارد و انتظارات افراد را برآورده نمی‌کند.
- عدم تمرکز و یکپارچکی بین نهادهای تولیدکننده و نهادهای بهره‌بردار؛ بلاتکلیفی دیرینه‌ای که هیچ باری را به مقصد نمی‌رساند.
- سنگ‌اندازی در افزایش بهره‌وری و ورود به فضای رقابتی؛ در بعضی از حوزه‌ها انحصارطلبی مانع رشد و موفقیت می‌شود. این امر در بسیاری از کشورها اتفاق می‌افتد.
- موازی‌کاری و وجود نهادهای متعدد؛ درواقع اکثر سازمان‌ها بدون اتصال به دایره‌ای واحد کارهای مشابه را انجام می‌دهند.
- عدم وجود رویه و سیاست ثابت؛ همه نهادها با سیاست منحصربه‌فرد خود مانع هماهنگ‌سازی مجموعه‌ها می‌شوند. این امر ضربه بزرگی به توسعه فناوری و رشد کسب و کارها وارد می‌کند.
- عدم تمایل به همکاری فراسازمانی؛ در واقع در زمان شروع یک برنامه، کلیه سازمان‌ها تمایل به اجرا به روش لوکال دارند. در برخی موارد حتی دستور به نصب سرورها در ساختمان آن نهاد صادر می‌گردد.
اما شاید هنوز بحث اینترنت اشیا بحث و دغدغه همه افراد نیست. به لحاظ فرهنگی اگر تا یک مسئله‌ای ، چالش اجتماعی همه‌گیر نشود، امکان پردازش به آن فراهم نخواهد شد.
پیشنهاد مطالعه: تاریخچه صنعت مخابرات در ایران به کی برمی گردد؟
۲. چالشهای قانونی
این دسته از فناوریهای نوظهور در ایران هنوز دغدغه روز مسئولین و نهادهای حاکمیتی ما نشده‌‌اند. به همین دلیل ورود قانونی به این حوزه‌ها در حال حاضر چالش‌برانگیز خواهد بود. در چالشهای قانونی نیز موارد زیر مورد بحث می‌باشند؛
- عدم تخصیص بودجه یا مدل مناسب قانونی؛ نکته اصلی بحث تخصیص بودجه نیست، بلکه بحث مدل مناسب قانون‌گذاری است. اگر چارچوب مشخصی برای قوانین این حوزه تعریف نشود، نحوه کنترل و مدیریت این منبع پرقدرت با مشکل مواجه خواهد شد.
- دسترسی محدود به تسهیلات مالی و بانکی؛ دغدغه هر کسب و کار، رشد و پیشرفت در راستای تسهیل زندگی بشر است. حال برای پایداری و دوام چرخه صنعت و تولید نیاز به تسهیلات اعطایی توسط بانک‌ها می‌باشد.
- مصائب قوانین دولتی از جنبه‌های مختلف؛ یکی از مشکلات اصلی در بحث چالشهای قانونی، توقف ایده یا پروژه‌ای به دلیل نبود قانون مشخص برای اجرای آن است. این موضوع هم برای بخش خصوصی و هم برای بخش دولتی مشکل‌زایی می‌کند. بدان معنی که برای جزیی‌ترین مسائل نیاز به وضع قانون خواهد بود. در حالی که این امر مستلزم وقت و هزینه بالایی است.
- عدم وجود الزام و ضمانت اجرایی برای افزایش بهره‌وری؛ نمونه عینی این موضوع را در بحث کشاورزی شاهد هستیم. فشاری که به کشاورزان برای تخصیص بخشی از سود کشاورزی در زمان افزایش بهره‌وری وارد می‌شود.
- عدم وجود قوانین شفاف در جنبه های مختلف همچون مالکیت اطلاعات؛ قصه پرغصه‌ای که دسترسی به اطلاعات را محدود می‌نماید.
۳. چالشهای فرهنگی
در دسته سوم این چالش، نگاهی به مسائل فرهنگی نموده و از جوانب مختلف به رشد اینترنت اشیا در ایران پرداخته‌ایم؛
- عدم وجود الویت افزایش بهره‌وری؛ در کشور ایران به دلیل ارزانی انرژی، بسیاری از شرکتها نیازی برای ارائه راهکار به جهت صرفه‌جویی در مصرف انرژی احساس نمی‌کنند.
- اهمیت پایین مسئله پیشگیری از خسارت به جای جبران؛ به طور مثال در بخش کشاورزی، در بحث نجات جان افراد تلاش‌های متعددی صورت گرفته و قوانینی وضع شده است. اما در بحث ضرر و زیان مالی این اتفاق نیفتاده است. یکی از کاربردهای اینترنت اشیا در مواقع این چنینی، بهینه‌سازی دما در فصل سرما و جلوگیری از سرمازدگی محصول خواهد بود. با این اوصاف موارد مشابه بسیاری در حوزه‌های مختلف برای مثال وجود دارند.
- عدم اعتماد به شرکت‌های داخلی و دریافت پشتیبانی از آنان؛ بسیاری از شرکت‌های دولتی یا سازمان‌های بزرگ تمایلی به شروع همکاری با مجموعه‌های نوظهور ندارند. عموما فرهنگ اعتماد طرفین در معاملات و پروژه‌های بزرگ به آن شکل نهادینه نگردیده است.
- کم‌توجهی به دانشگاه و نهادهای تحقیقاتی؛ دانشگاه یک فرصت بی‌نظیر از حیث دستیابی به دانش و فناوری است. از همین‌رو انتظار می‌رود در بلندمدت به جامعه دانشجویی اتکای بیشتری شود. نقش دانشگاه دراین زنجیره نیازمند شفاف‌سازی و تفویض وظیفه می‌باشد.
۴. چالشهای اجرایی
بحث چالشهای اجرایی در همه زمینه‌ها ثابت و پابرجا بوده است. شهر هوشمند و خانه هوشمند یکی از اهداف اجرایی با تکیه بر فناوری اینترنت اشیا در ایران می‌باشد. در حوزه هوشمندسازی شهر و خانه نیز مصائب و مشکلات متعددی برای پیاده‌سازی وجود دارد. اما تا زمانی که یک بازار مشخص پیش روی شرکتها نباشد، پیشبرد اهداف کار دشواری خواهد بود. در ادامه به چالشهای بخش اجرایی اشاره کرده‌ایم؛
- درک نادرست از نیازها در حوزه‌های مختلف صنعت؛ مفهوم اینترنت اشیا در ایران زمانی معنا پیدا می کند که شرکتها با تحقیقات کامل بازار به سراغ تولید و طراحی یک محصول بروند. تنها با شناخت نیازهای بازار موفق به این امر خواهند شد.
- هزینه بالای توسعه و اجرا؛ بعد از گذراندن همه مراحل و چالشهای یادشده، مشکلات مالی و بهای تمام‌شده یک محصول مطرح می‌شود. گاهی هزینه‌های اجرا درحوزه فناوریهای نوین مقرون به صرفه نیست. چرا که قیمت هر محصول هنگام عرضه به بازار افزایش پیدا کرده و با تقاضای کمتری مواجه می‌شود.
- عدم ثبات نرخ ارز و تغییرات ناگهانی آن؛ با نوسات قیمت ارز بسیاری از کسب‌وکارها در سردرگمی قیمت‌گذاری و عرضه محصول خود به‌سر می‌برند.
- چالشهای مرتبط با تحریم؛ این در حالیست که شرایط همکاری با شرکت‌های ایرانی فراهم نیست. درواقع دستاوردی همچون اینترنت اشیا اختراعی فرا قاره‌‌ایست که نیاز به تبادل نظر و ایده دارد.
- خلا وجود مشوق‌های مالی یا مالیاتی برای کاهش هزینه‌های هوشمندسازی؛ چقدر خوب می‌شود همانگونه که بسیاری از کسب‌وکارها در ایران معاف از مالیات هستند، به شرکت‌های دانش‌بنیان با محوریت اینترنت اشیا این تشویق تعلق بگیرد.
راهکار مقابله با این چالش‌ها در کشورهای پیشرفته چیست؟
شهر هوشمند و راهبردهای اتخاذ شده در کشورهای پیشرو موضوع مورد بررسی این روزهای بسیاری از جوامع در حال رشد است. توجه به جزئیات دقیق و برنامهریزی و اجرای بی نقص در همه جوانب نقاط قوت کشورهای پیشرفته می‌باشد. در ادامه به برخی از موارد مهم اشاره نموده‌‌ایم؛
- تخصیص مستقیم بودجه دولت
- مشارکت با بخش خصوصی
- اجرای پروژه پایلوت با حمایت مستقیم دولت
- تدوین سند راهبردی و تعیین و تدوین نقش هر یک از نهادها
- ساختار توسعه فازبندی‌شده
- اعطای وام و تسهیلات مالی
- توسعه مراکز R&D با بودجه مستقیم دولتی
- ایجاد بازارچه‌های آنلاین
- تخصیص بودجه از درآمدهای شهرداری
- مشوق‌های مالیاتی
- تسهیل قوانین و مقرارت رگولاتوری
- برگزاری رویداد و همایش
- اپراتور بهره‌بردار بخش خصوصی در حوزه خاص
سخن آخر در زمینه رشد اینترنت اشیا در ایران
با نگاهی به موارد بالا، راهکار همه چالشهای موجود در مسیر یک کسب‌وکار بیان می‌شود. یکی از مسائلی که منجر به عدم موفقیت پروژه شهر هوشمند می‌گردد، عدم یکپارچگی مدیریت شهری، استراتژی توسعه و نقش شهروندان می‌باشد. کشور ایران نیازمند بستر امنی متشکل از کمک‌‌های مالی، مالیاتی، فرهنگی، قانونی و اطلاعات است. با فقدان هر یک از این موارد چرخه در حال گردش این صنعت متوقف خواهد شد. در همایش روز اینترنت اشیا که به همت آکادمی همراه اول برگزار شد، به موضوع اینترنت اشیا در ایران از جوانب مختلف پرداخته شد. یکی از این ابعاد، پتانسیل فناوریهای نوین و چالشهای اجرایی آن بود که به تفصیل در مورد آن بحث شد. برای مشاهده محتوای سخنرانی دیگر مهمانان این همایش به سری مقالات آکادمی همراه اول در حوزه اینترنت اشیا مراجعه نمایید.
اینترنت اشیا چگونه باعث کاهش آلودگی هوا می شود؟
امروزه یکی از معضلات اصلی شهرهای بزرگ و کوچک در سراسر جهان، آلودگی هوا و ترافیک بسیار آن می‌باشد. امری مهم که تاثیر بسزایی بر سلامت جسم و روان افراد می‌گذارد. شاهد عینی این ماجرا، خودروهای تک‌سرنشین غرق در ترافیک اتوبان‌ها و خیابان‌ها در ساعات ابتدایی و انتهایی روز می‌باشند. در سال‌های اخیر کشورهای توسعه‌یافته برای رفع این معضل و کنترل ترافیک، راهکارهای متفاوتی ارائه کرده‌اند. هر کدام از این راهکارها نیز با توجه به شرایط منطقه‌ای، فرهنگ، بودجه و میزان آلودگی هوا متفاوت هستند. اما فصل مشترک همه این کشورها، مطالعه بر روی کاربرد اینترنت اشیا در کاهش آلودگی هوا است.
در همایش روز اینترنت اشیا که در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۴۰۱ توسط آکادمی همراه اول برگزار شد، حول محور این موضوع از جوانب مختلف بحث شد. در این مطلب از سری مقالات آکادمی همراه اول نگاهی به نقطه نظرات جناب آقای مهدی اردستانی (مدیرعامل شرکت پاکچرخ ایرانیان – بیدود) خواهیم داشت.
کاربرد اینترنت اشیا در تقابل با آلودگی هوا
همه ما تا حدودی با مفهوم اینترنت اشیا که در مطالب قبلی آکادمی همراه اول به آن اشاره شده است، آشنا هستیم. در سال‌های اخیر درایران نیز، بسیاری از کسب و کارها برای رشد و توسعه خود، سعی در به کارگیری این فناوری داشته‌اند. همچنین تقاضا برای استفاده روزمره در زندگی شخصی افراد به منظور تسهیل و سرعت‌بخشی به امور روزانه رو به افزایش بوده است.
اما یکی از مهمترین ابعاد این مفهوم، چگونگی بهره‌برداری از آن در تقابل با کاهش آلودگی هوا است. پایش کیفیت هوا، هوشمندسازی پارکینگ‌ها، بهره‌گیری از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها، کاهش تصادفات و مرگومیر در این دسته مورد بررسی قرار می‌گیرند. موضوعی که مهدی اردستانی در همایش روز اینترنت اشیا به آن پرداخت. ایشان در این رویداد، نکات مهمی در مورد پتانسیل اینترنت اشیا، نقش انکارناپذیر آن در مقابله با آلودگی هوا و چالشهای فرهنگی موجود در کشور بیان نمود.
ایده‌ی استفاده از دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند
برند بیدود در ابتدا در قالب یک استارتاپ و تیم کوچک، کار خود را با هدف بررسی کاربرد اینترنت اشیا در کاهش آلودگی هوا آغاز نمود. این تیم برای شروع، ملزم به پاسخگویی این سوالات بود؛ چرا تهران تا این میزان ترافیک دارد؟ راهکارهای کاهش آلودگی هوای شهر تهران چه مواردی هستند؟ چه ابزارهایی در این مسیر مورد نیاز خواهند بود؟
پیشنهاد مطالعه: چرا هوشمند سازی شهرها اهمیت دارد؟
آغاز فعالیت و اجرای ایده‌های اولیه این تیم در شهر شیراز و سپس در تهران بود. بیدود کار خود را با شعار “ما می خواهیم پروانه‌ها به شهرمان باز گردند” شروع کرد. برای تحقق این شعار، ارائه دوچرخه‌های اشتراکی هوشمند در فواصل مختلف درون شهر تهران و شیراز در نظر گرفته شد. سه موضوع اصلی برای نیل به این هدف در الویت قرار گرفتند؛
۱- کاهش ترافیک شهری؛
استفاده از دوچرخه در فواصل مختلف یک مسیر برای کاهش ترافیک شهری و تشویق مردم برای کنترل معضل ترافیک در ساعات پیک تردد خودروها، موضوع مورد نظر بود. استانداردی صحیح که در بسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا اجرا می‌گردد.
۲- کاهش آلودگی هوا ؛
کاربرد اینترنت اشیا در کاهش آلودگی هوا دغدغه این روزهای جوامع بشری است. مصرف کمتر سوخت‌های فسیلی، منجر به کاهش آلودگی هوا و کنترل گرمایش زمین می‌گردد. این در حالی است که در بسیاری از روزهای سال، کلان‌شهرهای ایران هوای ناسالمی را تجربه می‌کنند. هوای پاک و بدون آلاینده‌های سمی و مضر نیاز هر جامعه‌ای است.
۳- افزایش سلامتی شهروندان؛
افزایش تحرک فیزیکی در هنگام استفاده از دوچرخه، سلامت روان و جسم، رابطه مستقیمی با کاهش ترافیک و آلودگی هوا خواهد داشت. به طور مثال کشور هلند با نرخ ۹۹درصدی استفاده از دوچرخه یکی از سلامت‌ترین جوامع حال حاضر دنیا است.
در ادامه این مسیر، استقبال از طرح دوچرخه هوشمند هم از سوی نهادهای دولتی و هم از سوی مردم بسیار اندک بوده و حکایت از خلاء فرهنگی در این حوزه داشت. بیدود به عنوان ششمین پروژه دوچرخه اشتراکی در تهران، جز اولین فناروی‌های دوچرخه هوشمند در جهان محسوب می‌شود. اما میزان تقاضا برای استفاده از این امکان با میزان عرضه آن تطابق نداشت. به شکلی که با وجود تخصیص ۵۰۰۰ دوچرخه در سطح شهر تهران، این پروژه در مراحل اولیه با شکست مواجه شد.
شهر هوشمند یا شهروند مسئول ؟
در واقع ساخت شهر هوشمند و استفاده از اینترنت اشیا، مستلزم همکاری شهروندان و مسئولیت‌پذیری آنان در قبال آلودگی هوا می‌باشد. دسترسی آسان، هزینه‌های پایین و عدم نیاز به پارکینگ شخصی از سری امکاناتی بود که شرکت بیدود به شهروندان خود ارائه نمود. اما در مقابل، میزان استفبال شهروندان ازاین امکانات بسیار ناچیز بود.
پیشنهاد مطالعه: تحول دیجیتال و انواع آن چیست؟
شاید بتوان گفت موفقیت این طرح مستلزم حمایت دولت و رسانه‌های ارتباط جمعی برای فرهنگسازی و ایجاد اعتماد در میان جوامع است. تخصیص بودجه کافی، آگاه‌سازی جامعه با طرح‌های تبلیغی مختلف، تعیین ایستگاه‌های متعدد برای کرایه دوچرخه هوشمند به جهت جابه‌جایی آسان و موارد مشابه، تاثیر چشمگیری در استقبال شهروندان از این دوچرخه‌ها خواهد داشت.
در یک‌قدمی موفقیت
نقطه عطف موفقیت برای یک استارتاپ که دغدغه‌‌ی اجتماعی دارد، جلب اعتماد نهادهای دولتی و شهرداری‌ها می‌باشد. همواره برای تحقق این هدف، نیاز به گردآوری افرادی متخصص در حوزه های مختلف احساس می‌شود. تیم بیدود نیز با شناخت این نیاز، اقدام به جذب افرادی متخصص در حوزه‌های اینترنت اشیا (IOT)، بخش مالی و اداری، R&D نمود.
اما اصلی‌ترین چالش هر استارتاپ علاوه بر بحث فرهنگی، جمع‌آوری دیتا، الکترونیک و مخابرات بود. در واقع استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی برای هدایت و ثبت هر دوچرخه، نظارت بر تعداد سفرها، جلوگیری از سرقت آن و شناخت سلایق مردم در شهرهای مختلف، تنها با کمک الگوریتم‌ها و هوش مصنوعی امکان‌پذیر می‌گردد. این امرمستلزم حمایت دولت برای فراهم‌سازی بسترهای مورد نیاز و شناخت نیاز مخاطب است. البته تا کنون جوامع دانشگاهی متعددی برای توسعه این فناوری در ایران با هدف کاربرد اینترنت اشیا در کاهش آلودگی هوا به تیم بیدود پیوسته‌اند.
سخن آخر درباره کاربرد اینترنت اشیا
فرهنگسازی و ایجاد بستری برای کاهش آلودگی هوا و ترافیک در شهرهای مختلف ایران مستلزم حمایت نهادهای دولتی و شهرداری‌ها است. اینترنت اشیا به عنوان یک فناوری نوظهور در کشور، راهکار مناسبی برای کنترل آلاینده‌های هوا خواهند بود. امری مهم که در مدل بزرگ‌تر خود در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته با موفقیت اجرا گردیده است. اما در ایران برای ترویج فرهنگ استفاده از فناوریهای نوین همچون اینترنت اشیا، استارتاپ‌های متعددی همچون بیدود با چالشهای زیادی روبرو شده‌اند. برای رشد و توسعه کسب و کارهای مشابه و جلب اعتماد نهادها، استفاده از دیتا، مخابرات و اینترنت بسیار مهم می‌باشد. هوای پاک، افزایش سلامتی و کاهش ترافیک آرزوی هر شهروند ایرانی است.
جمع‌بندی
در ابتدای این نوشته پرسشی تحت عنوان « IOT چیست و چه‌کار می‌کند؟» را مطرح کردیم. در پاسخ به این سؤال در طول مقاله به بررسی مفهوم این عبارت، تاریخچه، کاربردها، عملکرد، امنیت و مزایای اینترنت اشیاء پرداختیم.
باسلام ،خیلی مشتاقانه دوستدارم مهارتهای دوره اینترنت اشیا را هرچه زودتر یاد بگیرم و همراه همیشگی همراه اول باشم.
با سلام
بسیار عالی
باعث افتخار هسش
عالی ترین تعاریف و مفاهیم در یک مقاله تجمیع شده بود خسته نباشید عرض میکنم آرزوی موفقیت دارم برای مجموعه بزرگوار
ممنون از اظهارنظر شما
سلام. برای اونایی که اطلاعاتی در مورد ارتباطات ندارن و علاقمند به این حوزه هستن. این مفاله خیلی خوبه
با سلام و خدا قوت و تشکر از مطالب مفید و ارزنده ای که در این مقاله قرار دادید
لطف دارید شما
با سلام و خسته نباشید خدمت همراه اولی های محترم
مبحث اینترنت اشیا یکی از فناوری های جدید و رو به رشد است لذا اموزش در این زمینه امری معقول به نظر می اید
با سلام
من به دوستان پیشنهاد می کنم که از ایونت های حضوری و آنلاین آکادمی همراه اول در این خصوص بهره ببرند.
باسلام
در این رویداد شرکت کردم و خیلی برام مفید و کاربردی بود.
باتشکر از مجموعه آکادمی همراه و دیگر دست اندکاران
با سلام و عرض ادب
انجام وظیفه بود
با وجود اینکه مفاهیم اینترنت اشیا سنگین است و تکنولوژی در حال توسعه جدیدی است، مقاله بخوبی توانسته بود که آشنایی مقدماتی با موضوع را فرآهم کند.
من از این موضوع لذت بردم
با سلام
انجام وظیفه بود
مولفههای اینترنت اشیا چه هستند؟
لطفا منو راهنمایی کنید
معماری اینترنت اشیا دارای شش مولفه حسگرها، اتصالات، ابر، تحلیل داده، رابط کاربری و محرکها (عملگرها) است.
بنده تا حالا چندین آموزش آکادمی همراه را تهیه کردم و باید بگم انصافا از از کیفیت آموزش هاتون راضی هستم. در رابطه با مقاله اینترنت اشیاء باید بگم که خوب بود. این مورد و آموزش در آینده نزدیک بسیار کاربردی خواهد بود و میشه پول خوبی ازش درآورد. به دوستان توصیه میکنم حتما از مقالات دیدن کنند.
من با اینکه مبحث اینترنت اشیا رو در دانشگاه کامل مطالعه کرده بودم برام خیلی شفاف سازی شد و کاربردی بود.
ایده جالبی بود از سمت همراه اول خوشحالم که میبینم در کشورم مبانی نوآوری داره کم‌کم حمایت میشه. به امید یک ایران خوشحال، پیشرفته و موفق
سلام
مقاله خوبیه بنظرم
برای شروع آشنایی با اینترنت اشیا فوق العاده بود. نکات خیل جالبی یاد گرفتم.
از دوستان تقاضا دارم که لطفا آموزش های حوزه اینترنت اشیا را بیشتر دنبال کنند.
بحث اینترنت اشیا یکی از بحث های جدی و بروز در حوزه کامپیوتر و الکترونیک است و از این که مجموعه همراه اول به این نکته توجه داشته نیازمند تقدیر است. مقاله خوبی بود و توانستم ایده های خیلی زیادی را راجع به ایجاد کار در زمینه اینترنت اشیا بگیرم.
بسیار عالی
خوشخالیم که مفید واقع شده است